Του Θανάση Βασιλακόπουλου
Με το μέτωπο στην Ουκρανία να διέρχεται το 2ό καλοκαίρι του και την έκρυθμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή να συγκεντρώνει τα βλέμματα, το περιβάλλον στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ χαρακτηρίζεται από μια ασυνήθιστη ηρεμία. Αμφότερες Ελλάδα και Τουρκία δια των αξιωματούχων τους, διαμηνύουν πως οι σχέσεις των δυο πλευρών βρίσκονται πλέον σε νέο μονοπάτι. Ένα μονοπάτι που όπως διαφημίζεται χαρακτηρίζεται από τα πολυπόθητα «ήρεμα νερά» του Αιγαίου.
Μια κατάσταση που μόνο ρεαλιστική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αν αναλογιστεί κανείς πως η Τουρκική πλευρά δεν έχει υποχωρήσει ούτε σπιθαμή στις παράλογες διεκδικήσεις της. Με την ρητορική του Προέδρου Ερντογάν να έχει αμβλυνθεί, η Τουρκία υιοθετώντας το προσωπείο του συνεργάσιμου γείτονα επιδιώκει να σύρει την ελληνική πλευρά στο δικό της φαντασιακό περιβάλλον πάντα με οδηγό την Διακήρυξη των Αθηνών.
Παρά τις όποιες προσπάθειες παρουσίασης κλίματος ηρεμίας με την Τουρκία, και το φετινό καλοκαίρι η Άγκυρα υπενθύμισε τις πραγματικές της φιλοδοξίες απέναντι στην Ελλάδα. Στα τέλη Ιούλιου στην περιοχή της Κάσου, το τούρκικο πολεμικό ναυτικό παρενόχλησε το ιταλικό πλοίο Ieovoli Relume που πραγματοποιούσε έρευνες για έργο διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου. Τμήμα των ερευνών έλαβε χώρα εντός ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης καθώς και σε έκταση που δεν υπερέβαινε τα 6.5 ν.μ. . Η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX κάνοντας λόγω για «τούρκικη υφαλοκρηπίδα», επιχειρώντας έτσι να εγκαθιδρύσει παρουσία της στην περιοχή, να διεμβολίσει την οριοθετημένη ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου και να σύρει την Ελλάδα στην αναγνώριση του παράνομου Τουρκολιβυκού Μνημονίου.
Παρόλο που η ελληνική πλευρά ήταν απόλυτη πως ουδέποτε διαπραγματεύτηκε την δικαιοδοσία στην περιοχή και πως το ιταλικό ερευνητικό ολοκλήρωσε κανονικά τις έρευνες του, γίνεται πλέον ευκολά αντιληπτό πως η Τουρκία επιδιώκει όλο και εντονότερα την de facto εφαρμογή των παραλόγων διεκδικήσεων της επί του πεδίου. Πρόσφατο είναι και το περιστατικό με την ανακοίνωσή του τουρκικού ΥΠΕΞ περί απαγόρευσης δημιουργίας θαλάσσιων πάρκων από την Ελλάδα σε περιοχές του Αιγαίου (ανοιχτά της Μήλου) και του Ιονίου. Με την κατάφορη αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων ακόμα και κυριαρχίας, η Τουρκία φαίνεται να επιδιώκει ένα είδος «συνδιαχείρησης» , προσπαθώντας πρωτίστως να γκριζάρει περιοχές που θεωρεί ότι της ανήκουν. Μια «συνδιαχείρηση» βέβαια με την a la turka έννοια του όρου.
Όμως οι επιδιώξεις της Τουρκίας δεν περιορίστηκαν μόνο στο περιστατικό της Κάσου. Πάρα τις οποίες προσπάθειες παρουσίασης μιας πλασματικής πραγματικότητας όπου τα “ήρεμα νερά” κυριαρχούν, η Τουρκία συνεχίζει να βάζει τις βάσεις για την αλλαγή του status quo στη γειτονιά μας. Όπως έχει ανακοινωθεί η Τουρκία το επόμενο διάστημα θα προχωρήσει σε σημαντικά εξοπλιστικά προγράμματα. Μεταξύ άλλων αποβατικά σκάφη, νέες τορπίλες καθώς και 6 νέα υποβρύχια type 2-14. Ακόμα, το Τουρκικό Υπουργείο Άμυνας προχώρησε στην ίδρυση 2 νέων ταξιαρχιών πεζοναυτών στην περιοχή Τσανακαλέ, απέναντί από το νησί της Ρόδου. Σημαντική εξίσου είναι και η μετατροπή της αεροπορικής βάσης στο Νταλάμαν σε Πτέρυγα Μάχης.
Κοιτώντας κάποιος το χάρτη, ευκολά θα παρατηρήσει πως στόχος των δυνάμεων αυτών, δεν είναι άλλος από τα ελληνικά νησιά!
Στα ήδη υπάρχοντα ζητήματα με την Τουρκία, έρχεται να προστεθεί μια ακόμα μεταβλητή, για την οποία αν δεν παρθούν σημαντικά μέτρα, μέλει να αποτελέσει σημαντικό αγκάθι για τις μελλοντικές ελληνικές κυβερνήσεις.
Με την απελευθέρωση της Visa, χιλιάδες Τούρκοι τουρίστες επισκέφτηκαν τα ελληνικά νησιά. Ιδίως τα νησιά του Βορείου Αιγαίου, δέχτηκαν μια “τουριστική” απόβαση , η οποία και αποτέλεσε την κύρια πηγή εσόδων για τις τοπικές εκεί κοινωνίες. Το έντονο τούρκικο στοιχείο εκτείνεται από τον αριθμό των τουρκικών ραδιοφωνικών σταθμών έναντι των ελαχίστων ελληνικών φτάνοντας μέχρι και τη μετάφραση καταλόγων εστίασης στην τούρκικη γλώσσα. Η μειωμένη παρουσία Ελλήνων τουριστών κυρίως λόγω των εξωφρενικών τιμών μετακίνησης και η αντίστοιχη αύξηση των Τούρκων, δυνητικά θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μοχλός εκβιασμού από την τουρκική πλευρά, μετατρέποντας τα νησιά που απεργάζεται η Τουρκία, σε ομήρους του τουρκικού τουρισμού λόγω της οικονομικής εξάρτησης των κατοίκων τους. Με την ελληνική πολιτεία συχνά απούσα από τα ακριτικά νησιά, όσο μεγαλύτερη δυναμική αποκτήσουν οι επισκέπτες από την Τουρκία, τόσο πιο εύκολη και αναίμακτη κινδυνεύει να είναι η εγκαθίδρυση κέντρων πίεσης, στις υπηρεσίες της Άγκυρας.
Όλα αυτά συνθέτουν ένα σκηνικό άκρως προβληματικό για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Σε πάγια τακτική της, η Τουρκία υποκινούμενη από τον νεοοθομανισμό της, συνεχίζει να θέτει ζητήματα ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα. Από τη μεριά του το ελληνικό πολιτικό σύστημα καλείται να αντιληφθεί την κρισιμότητα της περιόδου που διανύουμε. Ο χρόνος που κερδίζει η ελληνική πλευρά από την όποια ύφεση με την Τουρκία, πρέπει να αξιοποιηθεί επιτακτικά στην στρατιωτική και διπλωματική ενδυνάμωση της χώρας. Οι όποιες φωνές για πραγματική μετατόπιση της τουρκικής πλευράς μετά και τη Διακήρυξη των Αθηνών, κινδυνεύουν να δημιουργήσουν δυσάρεστες εξελίξεις για τα ελληνικά συμφέροντα.
Αναλύοντας τις διεθνείς σχέσεις υπο το πρίσμα του ρεαλισμού, η Τουρκία όντας μια δύναμη που επιζητά ηγεμονία στην εγγύς περιφέρεια της, εύκολα αντιλαμβανόμαστε πως για εκείνη, η στρατηγική της αμοιβαίας υποχώρησης δεν υφίσταται. Για τη Δύση ο όρος win-win σηματοδοτεί μια συμφωνία από κοινού με οφέλη και για τις 2 πλευρές, αντιθέτως η Τουρκία, αντιλαμβανόμενη τον εαυτό της ως «πολιορκητή» επιδιώκει να αποκτήσει δεσπόζουσα θέση απέναντι στο συνομιλητή της και να αποκομίσει όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη για εκείνη.
Για την Ελλάδα, τα «ήρεμα νερά» δεν πρέπει επουδενεί αποτελέσουν δικαιολογία για τυχόν ολιγωρία στην αντιμετώπιση του τουρκικού επεκτατισμού. Σε ένα ρευστό περιβάλλον με ανοιχτές συγκρούσεις, νέοι πόλοι ισχύος αναδύονται. Η Ελλάδα θα πρέπει να εκμεταλλευτεί τις συγκυρίες και να αποτελέσει εκείνη τον πυλώνα σταθερότητας στην εγγύς περιφέρεια της. Για να το πετύχει όμως αυτό θα πρέπει να επέλθει μια ρεαλιστική ανάγνωση των κινδύνων και των ευκαιριών που αναδύονται.
Με τις ισορροπίες στο διεθνές σύστημα να μεταβάλλονται με φρενήρεις ρυθμούς, μένει να δούμε ποτέ η πραγματικότητα και η φύση της Τουρκίας θα φέρουν νομοτελειακά ξανά φουρτούνες στα “ήρεμα νερά” του Αιγαίου.
