Ένα από τα πιο αυστηρά μηνύματα που έχει στείλει μέχρι σήμερα μέλος της κυβέρνησης προς την Τουρκία, διατύπωσε ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης. Προειδοποίησε την Άγκυρα να μην επιχειρήσει ξανά να παρεμποδίσει τις έρευνες βυθού για την πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας–Κύπρου και, σε προοπτική, Ισραήλ. Οι έρευνες αυτές, όπως έκανε γνωστό, θα ξαναρχίσουν το φθινόπωρο, ενώ ξεκαθάρισε πως σε περίπτωση τουρκικής πρόκλησης θα υπάρξει στρατιωτική απάντηση επί του πεδίου.
«Η περίοδος της παθητικότητας έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Εμείς θα βγαίνουμε και ας υπάρχουν αντιδράσεις. Να σας πω για το καλώδιο: η πόντιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας–Κύπρου και, τελικά, Ισραήλ είναι ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Θα συνεχιστεί κανονικά. Οι έρευνες θα προχωρήσουν το επόμενο διάστημα», δήλωσε σε τηλεοπτική συνέντευξή του στο Open.
Ο κ. Γεραπετρίτης, για ευνόητους λόγους, δεν θέλησε να μπει σε περαιτέρω λεπτομέρειες, αλλά υπογράμμισε ότι «δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος ανησυχίας».
Με τη φράση «Θα μετρηθούμε στο πεδίο, ξέρετε», έστειλε σαφές μήνυμα και, κληθείς να το αποσαφηνίσει, πρόσθεσε:
«Έχουμε πάρει μια ξεκάθαρη θέση. Η θέση μας είναι ότι η έρευνα και η πόντιση ηλεκτρικών καλωδίων προστατεύεται απολύτως από το Διεθνές Δίκαιο. Δεν μπορεί να παρεμποδιστεί. Εάν η Τουρκία, που επιδιώκει να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεωρήσει ότι πρέπει να σταματήσει ένα ευρωπαϊκό έργο, θα πληρώσει το τίμημα».
Ο υπουργός τόνισε επίσης ότι η Ελλάδα δεν θα επιτρέψει να ετεροκαθορίζεται από την Τουρκία:
«Για πολλά χρόνια είχαμε το σύνδρομο του “διλήμματος του σκαντζόχοιρου” – δεν θέλαμε να πλησιάσουμε την Τουρκία για να μην μας τρυπήσουν τα αγκάθια. Η απάντηση είναι πλέον απλή: η Ελλάδα έχει μια αυτόνομη πολιτική. Στηρίζεται σε μια ισχυρή άμυνα, που έχει ενισχυθεί σημαντικά, σε μια ανθεκτική οικονομία και σε μια διπλωματία χτισμένη πάνω σε ισχυρές συμμαχίες».
Σε ερώτηση για το πώς θα αντιδράσει η Αθήνα σε περίπτωση που η Τουρκία στείλει εκ νέου φρεγάτες κατά των ιταλικών πλοίων που πραγματοποιούν τις χαρτογραφήσεις βυθού για λογαριασμό της εταιρείας Nexans, η οποία έχει αναλάβει την κατασκευή και πόντιση του καλωδίου, ο κ. Γεραπετρίτης απάντησε:
«Θα προστατεύσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και θα τα ασκήσουμε στο πεδίο. Είναι σαφές. Έχουμε έτοιμα όλα τα πιθανά σενάρια».
Κατέληξε επισημαίνοντας:
«Η Ελλάδα δεν πρόκειται να εγκαταλείψει κανένα δικαίωμα που απορρέει από το Διεθνές Δίκαιο. Θα τα ασκήσει όλα, σε οποιαδήποτε συνθήκη, αξιοποιώντας τις συμμαχίες της. Θέλω, όμως, να το δείτε αυτό στο πλαίσιο μιας συνολικότερης αναβάθμισης της γεωπολιτικής θέσης της χώρας μας στη Μεσόγειο
1. Τι είπε ο Γεραπετρίτης
Ο Έλληνας ΥΠΕΞ:
- Τόνισε ότι «η περίοδος της παθητικότητας έχει περάσει» → δηλαδή η Ελλάδα εγκαταλείπει μια στρατηγική κατευνασμού.
- Δήλωσε ότι οι έρευνες για το καλώδιο είναι ευρωπαϊκό έργο, προστατευόμενο από το Διεθνές Δίκαιο.
- Προειδοποίησε πως αν η Τουρκία στείλει φρεγάτες, «θα μετρηθούμε στο πεδίο» → απειλή για στρατιωτική απάντηση.
- Υπογράμμισε ότι η Ελλάδα διαθέτει ισχυρή άμυνα, οικονομική ανθεκτικότητα και διεθνείς συμμαχίες, άρα αξιοποιεί συνδυασμό στρατιωτικής και πολιτικο-διπλωματικής ισχύος.
2. Σύνδεση με θεωρία αποτροπής
Η θεωρία αποτροπής (deterrence theory), όπως αναπτύχθηκε στον Ψυχρό Πόλεμο και αναλύεται από τον Mearsheimer και άλλους ρεαλιστές, στηρίζεται σε μερικές βασικές αρχές:
- Απειλή κόστους (Cost Imposition):
- Η αποτροπή βασίζεται στην ικανότητα ενός κράτους να πείσει τον αντίπαλο ότι το κόστος της επιθετικής ενέργειας θα είναι μεγαλύτερο από τα οφέλη.
- Ο Γεραπετρίτης δήλωσε ότι αν η Τουρκία επιχειρήσει παρεμπόδιση, «θα αναλάβει το τίμημά της» και ότι «θα μετρηθούμε στο πεδίο». Αυτό είναι κλασική απειλή κόστους: στρατιωτική απάντηση σε περίπτωση πρόκλησης.
- Αξιοπιστία της απειλής (Credibility):
- Η απειλή πρέπει να φαίνεται πειστική. Η Ελλάδα ενισχύει τη στρατιωτική της ισχύ (Belharra, Rafale, αναβαθμίσεις MEKO, στρατηγικές συμμαχίες με Γαλλία–ΗΠΑ–Ισραήλ).
- Η αναφορά στις ισχυρές συμμαχίες και στην ανθεκτική οικονομία ενισχύει την αξιοπιστία της αποτροπής. Δεν είναι απλός λόγος· υπάρχει υλικό υπόβαθρο.
- Αποτροπή μέσω τιμωρίας (Deterrence by Punishment):
- Η Ελλάδα δεν λέει μόνο ότι θα υπερασπιστεί τα έργα της, αλλά ότι θα απαντήσει στο πεδίο. Αυτό παραπέμπει στην κλασική λογική της αποτροπής μέσω απειλής στρατιωτικής τιμωρίας, όχι απλώς άμυνας.
- Αποτροπή μέσω άρνησης (Deterrence by Denial):
- Ο Γεραπετρίτης τονίζει ότι οι έρευνες και η πόντιση καλωδίου είναι προστατευόμενες από το Διεθνές Δίκαιο. Με αυτόν τον τρόπο προβάλλει ότι η Τουρκία δεν μπορεί να έχει νομιμοποιημένο τρόπο δράσης, μειώνοντας την πιθανότητα επιτυχίας της Άγκυρας. Αυτό είναι μια μορφή άρνησης οφέλους.
3. Σύγκριση με Mearsheimer και ρεαλισμό
- Ο John Mearsheimer (θεωρία «offensive realism») τονίζει ότι τα κράτη επιδιώκουν ισχύ για να εξασφαλίσουν την ασφάλειά τους σε ένα αναρχικό διεθνές σύστημα.
- Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι δηλώσεις Γεραπετρίτη ακολουθούν μια ρεαλιστική λογική:
- Η Ελλάδα δεν περιμένει το Διεθνές Δίκαιο να την προστατεύσει· το επικαλείται μεν, αλλά ταυτόχρονα δείχνει ότι έχει ισχύ και είναι έτοιμη να τη χρησιμοποιήσει.
- Η Ελλάδα παρουσιάζει την πολιτική της ως αυτόνομη, χωρίς να ετεροκαθορίζεται από τον αντίπαλο → συμβαδίζει με το ρεαλιστικό αξίωμα ότι τα κράτη πρέπει να είναι αυτάρκη στην άμυνά τους.
- Ο Mearsheimer λέει ότι η «αποτροπή αποτυγχάνει όταν ο αντίπαλος πιστεύει ότι μπορεί να κερδίσει με μικρό κόστος». Ο Γεραπετρίτης επιχειρεί ακριβώς να καταστήσει σαφές ότι το κόστος θα είναι μεγάλο.
4. Συμπέρασμα
Οι δηλώσεις του Γ. Γεραπετρίτη συνάδουν με τη θεωρία της αποτροπής καθώς:
- Προβάλλουν αξιόπιστη απειλή κόστους.
- Στηρίζονται σε στρατιωτική ισχύ και συμμαχίες που κάνουν την απειλή πιστευτή.
- Επικαλούνται το Διεθνές Δίκαιο για να απονομιμοποιήσουν τον αντίπαλο και να ενισχύσουν την αποτροπή μέσω άρνησης.
- Εντάσσονται σε μια ρεαλιστική λογική ισχύος, σύμφωνη με τις αναλύσεις του Mearsheimer και της ρεαλιστικής σχολής στις διεθνείς σχέσεις.
