Xωριανόπουλος Άγγελος
Οι πρόσφατες επιθέσεις στη νότια Ερυθρά Θάλασσα, στο Στενό Bab el-Mandeb και στον Κόλπο του Άντεν, ιδίως με τη χρήση πυραύλου κατά πλοίων εναντίον του Ελληνόκτητου M/V Zografia, σηματοδοτούν μια ανησυχητική κλιμάκωση των κινδύνων για τη θαλάσσια ασφάλεια σε αυτές τις κρίσιμες υδάτινες οδούς. Αυτά τα στρατηγικής φύσης σημεία εμπορικής ασφυξίας είναι ζωτικής σημασίας για το παγκόσμιο εμπόριο και τις οδούς ενεργειακού εφοδιασμού της Δύσης. Η εισαγωγή εξελιγμένου οπλισμού, όπως βαλλιστικοί πύραυλοι κατά πλοίων (ASBM), από τις δυνάμεις των Χούτι, ενός μη κρατικού παράγοντα, αντιπροσωπεύει μια σημαντική αλλαγή στο τοπίο των απειλών, που ενδέχεται να διαταράξει τη διεθνή ναυτιλία και να κλιμακώσει τις περιφερειακές εντάσεις.
Αξιολόγηση της αβεβαιότητας και των δυνατοτήτων
Το περιστατικό με το M/V Zografia υπογραμμίζει τις προκλήσεις στην ακριβή αξιολόγηση των δυνατοτήτων των εμπλεκόμενων φορέων. Ενώ η CENTCOM προσδιόρισε την επίθεση ως “πλήγμα ASBM”, η ακριβής φύση του πυραύλου παραμένει ασαφής. Αυτή η αβεβαιότητα περιπλέκει τις εκτιμήσεις κινδύνου για τα εμπορικά και στρατιωτικά πλοία στην περιοχή. Η πιθανή χρήση ASBM, μιας τεχνολογίας που συνήθως περιορίζεται σε κρατικούς φορείς, από τους Χούθι – ενδεχομένως με την υποστήριξη του Ιράν/Κίνας – εγείρει ανησυχίες σχετικά με τη διάδοση προηγμένης στρατιωτικής τεχνολογίας σε μη κρατικές ομάδες, περιπλέκοντας περαιτέρω τη δυναμική της περιφερειακής ασφάλειας.
Η εμπλοκή των Χούθι και περιφερειακές επιπτώσεις
Η ενίσχυση των πυραυλικών δυνατοτήτων των Χούθι, υποδηλώνει επίσης πιθανή ιρανική εμπλοκή, δεδομένων των ομοιοτήτων μεταξύ των πυραύλων των Χούτι και των ιρανικών μοντέλων. Η εξέλιξη αυτή έχει σημαντικές συνέπειες για την περιφερειακή ασφάλεια, κλιμακώνοντας ενδεχομένως τη σύγκρουση στην Υεμένη πέρα από τα σύνορά της και επηρεάζοντας την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Αμφισβητεί επίσης τη ναυτική υπεροχή που παραδοσιακά κατείχαν οι κρατικοί δρώντες στην περιοχή, εισάγοντας νέες μεταβλητές στους στρατηγικούς υπολογισμούς των περιφερειακών και διεθνών ενδιαφερομένων.
Το χτύπημα στο M/V Zografia και οι επακόλουθες δηλώσεις της CENTCOM και των Χούθι πρέπει να κατανοηθούν στο ευρύτερο πλαίσιο της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην Υεμένη και των περιφερειακών συσχετισμών ισχύος. Η στοχοποίηση από τους Χούθι σκαφών που συνδέονται με ισραηλινά συμφέροντα υποδεικνύει τις ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις της σύγκρουσης, που δυνητικά προσελκύουν και άλλους περιφερειακούς παράγοντες και επιδεινώνουν τις υφιστάμενες εντάσεις. Το περιστατικό αυτό αντανακλά την αλληλεπίδραση των τοπικών συγκρούσεων με τις ευρύτερες περιφερειακές δυναμικές, αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της διασφάλισης της θαλάσσιας ασφάλειας σε γεωπολιτικά ευαίσθητες περιοχές.
Η χρήση προηγμένης πυραυλικής τεχνολογίας από μη κρατικούς φορείς όπως οι Χούθι σηματοδοτεί μια κρίσιμη καμπή στην περιφερειακή ασφάλεια, η οποία δικαιολογεί αυξημένη επαγρύπνηση των ναυτιλιακών φορέων στην Ερυθρά Θάλασσα και τις παρακείμενες περιοχές. Αυτό υποδηλώνει την ανάγκη για ενισχυμένα πρωτόκολλα θαλάσσιας ασφάλειας, αυξημένες προσπάθειες λήψης πληροφοριών και επιτήρησης για ισχυρότερη διεθνή συνεργασία για την αντιμετώπιση των εξελισσόμενων απειλών. Τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των ναυτιλιακών εταιρειών και των περιφερειακών ναυτικών δυνάμεων, πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον απειλών, αναθεωρώντας ενδεχομένως τις επιχειρησιακές στρατηγικές τους και τα μέτρα μετριασμού των κινδύνων.
Τον Δεκέμβριο του 2023, στην Ερυθρά Θάλασσα παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της θαλάσσιας κυκλοφορίας κατά 20%, εξέλιξη με βαθιές επιπτώσεις στις παγκόσμιες ναυτιλιακές διαδρομές και τις περιφερειακές οικονομίες οι οποίες στηρίζονται από την διέλευση πλοίων από την περιοχή. Η μείωση από 527 πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων τον Δεκέμβριο του 2022 σε 396 τον ίδιο μήνα (σύμφωνα με το Geopolitical Futures) του 2023 υποδηλώνει μια αξιοσημείωτη αλλαγή στις επιχειρησιακές στρατηγικές των ναυτιλιακών εταιρειών καθώς και την εύρεση νέων τρόπων μείωσης του κόστους.
Το φαινόμενο της αλλαγής δρομολόγησης φαίνεται να οφείλεται στην ανάγκη των εταιρειών να αναστείλουν τις δραστηριότητές τους ή να αλλάξουν τις διαδρομές τους προς τη μεγαλύτερη, αλλά ιστορικά ασφαλέστερη διαδρομή του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας. Η αλλαγή αυτή είναι πιθανότατα μια απάντηση στις γεωπολιτικές εντάσεις, στις απειλές της πειρατείας ή ενδεχομένως στο αυξημένο ασφαλιστικό κόστος που συνδέεται με τη διέλευση από τις περιοχές υψηλού κινδύνου της Ερυθράς Θάλασσας.
Το στρατηγικό Στενό Bab-el-Mandeb, ένα σημείο ασφυξίας μεταξύ της Μέσης Ανατολής και του Κέρατος της Αφρικής, παρουσίασε επίσης πτώση στην ημερήσια κίνηση των πλοίων, από 646 σε 521 διελεύσεις μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου 2023. Η μείωση αυτή έχει εκτεταμένες συνέπειες, επηρεάζοντας ενδεχομένως την ταχύτητα και το κόστος των αγαθών που αποστέλλονται από την Ασία στην Ευρώπη και αντίστροφα.
Αντίθετα, το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας σημείωσε αύξηση 27% στις διελεύσεις πλοίων την τελευταία εβδομάδα του Δεκεμβρίου 2023 σε σύγκριση με την προηγούμενη εβδομάδα, γεγονός που υποδηλώνει ταχεία προσαρμογή της ναυτιλιακής βιομηχανίας στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η μετατόπιση αυτή δεν επηρεάζει μόνο τη διάρκεια και το κόστος των αποστολών, αλλά επηρεάζει και τις οικονομίες των περιοχών που παρακάμπτονται, όπως τα έσοδα της Αιγύπτου από τη διώρυγα του Σουέζ.
Οι εταιρείες που αλλάζουν δρομολόγιο γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας θα επιβαρυνθούν πιθανώς με πρόσθετο κόστος καυσίμων και θα αντιμετωπίσουν παρατεταμένους χρόνους παράδοσης, αυξάνοντας δυνητικά τις τιμές των εμπορευμάτων. Η μείωση της κίνησης στην Ερυθρά Θάλασσα θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα υψηλότερων ασφαλίστρων λόγω των αντιληπτών κινδύνων, γεγονός που με τη σειρά του επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα των ναυτιλιακών εταιρειών. Η Αίγυπτος θα μπορούσε να δει μείωση των εσόδων της Διώρυγας του Σουέζ, ενώ η Νότια Αφρική και τα έθνη κατά μήκος της διαδρομής του Ακρωτηρίου θα μπορούσαν να βιώσουν αυξημένη δραστηριότητα και συναφή οικονομικά οφέλη.
Η μειωμένη κίνηση στο Στενό Bab-el-Mandeb θα μπορούσε να αλλάξει τον στρατηγικό υπολογισμό για τις περιφερειακές δυνάμεις και τα παγκόσμια ναυτικά, ενδεχομένως αποκλιμακώνοντας τις εντάσεις αλλά και μειώνοντας την εποπτεία σε μια ιστορικά ασταθή περιοχή. Οι παρατηρούμενες αλλαγές στα ναυτιλιακά πρότυπα υπογραμμίζουν τη διασύνδεση των γεωπολιτικών κινδύνων και του παγκόσμιου εμπορίου. Οι εταιρείες και τα έθνη πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτές τις μεταβολές, εξισορροπώντας την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα με τις εκτιμήσεις για την ασφάλεια. Οι αναλυτές θα πρέπει να παρακολουθούν στενά αυτές τις τάσεις, καθώς θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν μια πιο μόνιμη αναπροσαρμογή των παγκόσμιων ναυτιλιακών οδών με σημαντικές μακροπρόθεσμες οικονομικές και στρατηγικές συνέπειες.
